Το πνευμονογαστρικό νεύρο και ο ρόλος του στην υγεία μας  

Vagus στα λατινικά σημαίνει περιπλανώμενο, περιγράφοντας έτσι την εκπληκτική διαδρομή που διανύει μέσα στο ανθρώπινο σώμα, μιας και ξεκινά από το κρανίο και καταλήγει στην περιοχή της κοιλιάς.

Ένα υγιές πνευμονογαστρικό νεύρο μας κρατά σε επαφή με την εσωτερική αίσθηση του σώματός μας. Αυτό δε σημαίνει μόνο ότι μεταφέρει πληροφορίες στον εγκέφαλο που αφορούν τη λειτουργία των εσωτερικών οργάνων μας αλλά και ότι είναι υπεύθυνο, σε μεγάλο βαθμό, για την αίσθηση της σωματικότητάς μας, την αίσθηση ότι “κατοικούμε” το σώμα μας.

Έχει ονομαστεί και “νεύρο της αγάπης” γιατί συνδέεται με την εσωτερική γαλήνη και την ευτυχία.

Το πνευμονογαστρικό νεύρο είναι το μεγαλύτερο σε μήκος νεύρο του ανθρώπινου σώματος. Ξεκινά από το εγκεφαλικό στέλεχος, χωρίζεται σε δυο δέσμες καθώς διακλαδώνεται στις δύο πλευρές του λαιμού, διασχίζει το μπροστινό μέρος του σώματος και νευρώνει τον λάρυγγα, τον φάρυγγα, τον οισοφάγο, τους πνεύμονες, την καρδιά, το ηλιακό πλέγμα-διάφραγμα, το πάγκρεας, το συκώτι, το έντερο και τέλος τα γεννητικά όργανα.

Συνδέεται δηλαδή σχεδόν με όλα τα όργανα και είναι το κυρίαρχο νεύρο του παρασυμπαθητικού συστήματος, που μαζί με το συμπαθητικό σύστημα, συνθέτουν το αυτόνομο νευρικό σύστημα.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα αποτελεί τμήμα του περιφερικού νευρικού συστήματος. Περιλαμβάνει διάφορους νευρώνες οι οποίοι επηρεάζουν τη λειτουργία αρκετών οργάνων, μεταξύ των οποίων είναι το στομάχι, η καρδιά και οι πνεύμονες.

Τα δύο αυτά υποσυστήματα έχουν ουσιαστικά αντίθετη λειτουργία:

• Οι νευρώνες του συμπαθητικού νευρικού συστήματος προετοιμάζουν τον οργανισμό να αντιδράσει σε αλλαγές που συμβαίνουν στο περιβάλλον του. Για παράδειγμα, μπορεί να αυξήσει τον καρδιακό ρυθμό για να βοηθήσει τον άνθρωπο να αντιμετωπίσει μία απειλή.

• Οι παρασυμπαθητικοί νευρώνες ρυθμίζουν κυρίως σωματικές λειτουργίες που συμβαίνουν όταν ο άνθρωπος ξεκουράζεται, για παράδειγμα η ομαλή διαδικασία της πέψης.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα ρυθμίζει το εσωτερικό περιβάλλον του οργανισμού, συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση της ομοιόστασης.

Η ομοιόσταση αναφέρεται στη σχετικά σταθερή και ισορροπημένη κατάσταση στο εσωτερικό του οργανισμού που είναι απαραίτητη για την υποστήριξη της ζωής. Η ικανότητα αυτή ρυθμίζεται από τους ομοιοστατικούς μηχανισμούς, όπου με τον συντονισμό της λειτουργίας ορισμένων οργάνων, ρυθμίζεται η θερμοκρασία του σώματος, η αρτηριακή πίεση, ο καρδιακός ρυθμός, η αναπνοή, ο μεταβολισμός, τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα, η οξύτητα του αίματος, το νερό, οι ηλεκτρολύτες και η πέψη.

Το αυτόνομο νευρικό σύστημα λαμβάνει πληροφορίες από το περιβάλλον και τα διάφορα μέρη του σώματος, τις οποίες χρησιμοποιεί για να ρυθμίσει κατάλληλα τις λειτουργίες του. Ειδικότερα οι κλάδοι του πνευμονογαστρικού νεύρου, επιτρέπουν στα όργανα να προσαρμοστούν άμεσα στις απαιτήσεις του εσωτερικού και εξωτερικού περιβάλλοντος ενός ατόμου.

Μία σημαντική λειτουργία του αυτονόμου νευρικού συστήματος είναι η προετοιμασία του οργανισμού για δράση μέσω της απόκρισης του μηχανισμού «fight or flight» ή αλλιώς της “πάλης ή φυγής”.

Αν ο οργανισμός αντιληφθεί μία απειλή στο περιβάλλον του, οι συμπαθητικοί νευρώνες του αυτονόμου νευρικού συστήματος αντιδρούν με τις παρακάτω ενέργειες:

• Προκαλούν έκρηξη αδρεναλίνης στον οργανισμό

• Αυξάνουν τον καρδιακό ρυθμό

• Διευρύνουν τους αεραγωγούς για να διευκολύνουν την αναπνοή

• Διαστέλλουν τις κόρες των ματιών

• Απελευθερώνουν την αποθηκευμένη ενέργεια

• Αυξάνουν την ισχύ των μυών

• Επιβραδύνουν την πέψη και άλλες σωματικές λειτουργίες που περιορίζουν την ικανότητα του οργανισμού να ανταποκριθεί στην απειλή

Η απόκριση "fight or flight" αναπτύχθηκε κατά τη διαδικασία της εξέλιξης του ανθρώπινου οργανισμού με στόχο την προστασία του από τους κινδύνους του περιβάλλοντός του.

Φυσιολογικά και εφόσον όλα λειτουργούν αρμονικά, μετά την απομάκρυνση της απειλής αναλαμβάνει το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα να επαναφέρει ομαλά τον οργανισμό στις “φυσιολογικές “ του λειτουργίες. Θα ρυθμίσει επομένως τον καρδιακό παλμό, την αρτηριακή πίεση, την αναπνευστική λειτουργία, θα επιτρέψει τη διαδικασία της πέψης, την αποτελεσματική λειτουργία του ανοσοποιητικού μας συστήματος και φυσικά θα φροντίσει ώστε να επουλωθούν οι “πληγές” ή με άλλα λόγια, να γίνουν οι κατάλληλες επιδιορθώσεις σε όλα τα όργανα, ιστούς και κύτταρα τα οποία επωμίστηκαν την επιβάρυνση λόγω της προηγούμενης κατάστασης στρες. Θα οδηγήσει δηλαδή τον οργανισμό ομαλά, σε κατάσταση χαλάρωσης (κατάσταση “rest and digest”).

Ωστόσο αρκετοί στρεσογόνοι παράγοντες του σύγχρονου τρόπου ζωής μπορεί να πυροδοτήσουν την απόκριση “μάχης ή φυγής”. Αυτό που συχνά αποκαλούμε χρόνιο στρες, αναφέρεται ακριβώς στο γεγονός ότι η λειτουργία του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος “μπλοκάρει”, με αποτέλεσμα να αδυνατεί να αναλάβει στο σωστό χρόνο τα ηνία από το συμπαθητικό, προκειμένου να επαναφέρει τον οργανισμό σε κατάσταση χαλάρωσης και επούλωσης.

To πνευμονογαστρικό νεύρο έχει επομένως ρόλο κλειδί στην αρμονική λειτουργία των δύο αυτών συστημάτων.

Ο σημαντικός ρόλος του πνευμονογαστρικού νεύρου έχει αναγνωριστεί από όλα τα παραδοσιακά ιατρικά συστήματα. Η γιόγκα με τις κατάλληλες “asanas” και τεχνικές αναπνοής “pranayama”, αλλά και με τις τεχνικές χαλάρωσης και τον διαλογισμό, επεδίωκε την ενεργοποίηση του, θεωρώντας το κομβικής σημασίας προκειμένου ο ασκούμενος να επιτύχει υψηλά επίπεδα σωματικής και πνευματικής ευεξίας και ανάτασης.

Όμως πλέον έρχεται και η σύγχρονη νευροεπιστήμη να ρίξει φως στα άδυτα του εγκεφάλου, δείχνοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε αυτό το μυστήριο, “περιπλανώμενο” νεύρο.

Ο Stephen W. Porges, Αμερικανός ψυχολόγος και νευροεπιστήμονας, έχει καταδείξει ότι το πνευμονογαστρικό νεύρο συνδέεται με την αίσθηση εσωτερικής γαλήνης και ευτυχίας, γι᾽ αυτό έχει ονομαστεί και “νεύρο της αγάπης”. Σύμφωνα με έρευνες σε άτομα που εκτέθηκαν σε ιστορίες ή εικόνες οι οποίες διέγειραν το αίσθημα της ενσυναίσθησης, η δραστηριότητα του πνευμονογαστρικού νεύρου αυξανόταν κατακόρυφα.

Ένα υγιές πνευμονογαστρικό νεύρο μας βοηθά να ζούμε τη ζωή μας με αίσθημα γαλήνης και πληρότητας, μας ωθεί να αισθανθούμε οικειότητα και ασφάλεια δίπλα σε άλλους ανθρώπους, μας κρατά γειωμένους στο εδώ και τώρα και σε ό,τι φέρνει η παρούσα στιγμή. Μας κρατά σε επαφή με τις αισθήσεις του σώματός μας και με τα συναισθήματά μας.

Πώς ενεργοποιούμε το πνευμονογαστρικό νεύρο

Ένα ενεργοποιημένο πνευμονογαστρικό νεύρο που εκπέμπει υγιή παλμό (vagus tone), μας επιτρέπει να διαχειριζόμαστε το στρες και το άγχος της καθημερινότητας και να ζούμε με περισσότερη ηρεμία και ευεξία.

Τρόποι με τους οποίους μπορούμε να ενισχύσουμε και να ενεργοποιήσουμε τη λειτουργία του πνευμονογαστρικού νεύρου, είναι:

• Οι κατάλληλα σχεδιασμένες τεχνικές αναπνοής

• Η yoga

• Το τραγούδι, ακόμα και το να σιγομουρμουρίζουμε μια μελωδία

• Ο διαλογισμός

• Η επαφή του σώματος και ειδικά του κεφαλιού, με παγωμένο νερό

• Το γέλιο

• ο βελονισμός

• η ρεφλεξολογία